Phỏng dịch theo Stephen Farrell, Nidal al-Mughrabi và Rosalba O'Brien - OGXT
Gaza là một dải đất ven biển nằm trên các tuyến đường hàng hải và thương mại cổ xưa dọc theo bờ Địa Trung Hải. Được Đế chế Ottoman nắm giữ cho đến năm 1917, nó được chuyển từ quyền cai trị quân sự của Anh, Ai Cập sang Israel trong thế kỷ qua và hiện là khu vực có hàng rào bao quanh, nơi sinh sống của hơn 2 triệu người Palestine.
❖ 1948 - Chấm dứt sự cai trị của Anh
Khi chế độ thuộc địa của Anh chấm dứt ở Palestine vào cuối những năm 1940, bạo lực gia tăng giữa người Do Thái và người Ả Rập, lên đến đỉnh điểm là chiến tranh giữa Nhà nước Israel mới thành lập và các nước láng giềng Ả Rập vào tháng 5 năm 1948.
Hàng chục ngàn người Palestine đã đến tị nạn ở Gaza sau khi chạy trốn hoặc bị đuổi khỏi nhà của họ. Quân đội Ai Cập đã chiếm được một dải bờ biển hẹp dài 25 dặm (40 km), chạy từ Sinai đến ngay phía nam Ashkelon. Dòng người tị nạn khiến dân số Gaza tăng gấp ba lên khoảng 200.000
❖ Những năm 1950 & 1960 - Sự cai trị của quân đội Ai Cập
Ai Cập nắm giữ Dải Gaza trong hai thập kỷ dưới thời một thống đốc quân sự, cho phép người Palestine làm việc và học tập tại Ai Cập. Những "fedayeen" người Palestine có vũ trang, nhiều người trong số họ là người tị nạn, đã tiến hành các cuộc tấn công vào Israel và gây ra sự trả thù.
Liên Hợp Quốc đã thành lập một cơ quan tị nạn, UNRWA, hiện cung cấp dịch vụ cho 1,6 triệu người tị nạn Palestine đã đăng ký ở Gaza, cũng như cho người Palestine ở Jordan, Lebanon, Syria và Bờ Tây.
❖ 1967 - Chiến tranh và sự chiếm đóng quân sự của Israel
Israel chiếm được Dải Gaza trong cuộc chiến tranh Trung Đông năm 1967. Cuộc điều tra dân số của Israel năm đó cho thấy dân số Gaza là 394.000 người, ít nhất 60% trong số đó là người tị nạn.
Khi người Ai Cập ra đi, nhiều công nhân Gazan đã nhận việc làm trong các ngành nông nghiệp, xây dựng và dịch vụ bên trong Israel, nơi họ có thể dễ dàng tiếp cận vào thời điểm đó. Quân đội Israel tiếp tục quản lý lãnh thổ và bảo vệ các khu định cư mà Israel xây dựng trong những thập kỷ tiếp theo. Những điều này đã trở thành nguồn gốc khiến người Palestine ngày càng phẫn nộ.
❖ 1987 - Cuộc nổi dậy đầu tiên của người Palestine. Hamas thành lập
Hai mươi năm sau cuộc chiến năm 1967, người Palestine phát động cuộc nổi dậy intifada đầu tiên của họ. Nó bắt đầu vào tháng 12 năm 1987 sau một vụ tai nạn giao thông trong đó một chiếc xe tải của Israel đâm vào một chiếc xe chở công nhân Palestine ở trại tị nạn Jabalya ở Gaza, khiến 4 người thiệt mạng. Tiếp theo là các cuộc biểu tình ném đá, đình công và đóng cửa.
Nắm bắt tâm trạng tức giận, Tổ chức Anh em Hồi giáo có trụ sở tại Ai Cập đã thành lập một nhánh vũ trang của người Palestine, Hamas, với căn cứ quyền lực ở Gaza. Hamas, chuyên ủng hộ việc Israel phá hủy và khôi phục chế độ cai trị Hồi giáo ở nơi mà họ coi là Palestine bị chiếm đóng, đã trở thành đối thủ của đảng Fatah thế tục của Yasser Arafat vốn lãnh đạo Tổ chức Giải phóng Palestine.
❖ 1993 - Hiệp định Oslo và quyền bán tự trị của người Palestine
Israel và người Palestine đã ký một hiệp định hòa bình lịch sử vào năm 1993 dẫn đến việc thành lập Chính quyền Palestine. Theo thỏa thuận tạm thời, người Palestine lần đầu tiên được trao quyền kiểm soát hạn chế ở Gaza và Jericho ở Bờ Tây. Arafat trở về Gaza sau nhiều thập kỷ sống lưu vong.
Tiến trình Oslo đã mang lại cho Chính quyền Palestine mới thành lập một số quyền tự chủ và dự kiến trở thành nhà nước sau 5 năm. Nhưng điều đó chưa bao giờ xảy ra. Israel cáo buộc người Palestine từ bỏ các thỏa thuận an ninh và người Palestine tức giận trước việc Israel tiếp tục xây dựng các khu định cư.
Hamas và Hồi giáo Jihad đã thực hiện các vụ đánh bom nhằm cố gắng làm chệch hướng tiến trình hòa bình, khiến Israel áp đặt nhiều hạn chế hơn đối với việc di chuyển của người Palestine ra khỏi Gaza. Hamas cũng nhận thấy những lời chỉ trích ngày càng tăng của người Palestine về tham nhũng, gia đình trị và quản lý kinh tế yếu kém của giới thân cận Arafat.
❖ 2000 - Intifada thứ hai của người Palestine
Năm 2000, quan hệ giữa Israel và Palestine lại xuống mức thấp mới khi làn sóng intifada thứ hai của người Palestine nổ ra. Nó mở ra một thời kỳ đánh bom liều chết và tấn công bằng súng của người Palestine, cũng như các cuộc không kích, phá hủy, vùng cấm đi và lệnh giới nghiêm của Israel.
Một nạn nhân là Sân bay Quốc tế Gaza, một biểu tượng cho thấy hy vọng độc lập về kinh tế của người Palestine đã bị cản trở và là đường nối trực tiếp duy nhất của người Palestine với thế giới bên ngoài mà không do Israel hay Ai Cập kiểm soát. Khai trương vào năm 1998, Israel coi đây là mối đe dọa an ninh và đã phá hủy ăng-ten radar cũng như đường băng của nó vài tháng sau vụ tấn công ngày 11 tháng 9 năm 2001 vào Hoa Kỳ.
Một nạn nhân khác là ngành đánh cá ở Gaza, nguồn thu nhập của hàng chục nghìn người. Khu vực đánh bắt cá ở Gaza đã bị Israel thu hẹp, một hạn chế mà họ cho là cần thiết để ngăn chặn các tàu buôn lậu vũ khí.
❖2005 - Israel sơ tán các khu định cư ở Gaza
Vào tháng 8 năm 2005, Israel đã sơ tán tất cả quân đội và người định cư khỏi Gaza, nơi mà lúc đó đã được Israel rào chắn hoàn toàn với thế giới bên ngoài.
Người Palestine đã phá bỏ các tòa nhà và cơ sở hạ tầng bỏ hoang để lấy phế liệu. Việc dỡ bỏ các khu định cư đã dẫn đến sự tự do đi lại nhiều hơn trong Gaza và một "nền kinh tế đường hầm" bùng nổ khi các nhóm vũ trang, những kẻ buôn lậu và doanh nhân nhanh chóng đào nhiều đường hầm vào Ai Cập.
Nhưng việc rút quân cũng loại bỏ các nhà máy định cư, nhà kính và xưởng sản xuất đã từng tuyển dụng một số người Gaza.
❖ 2006 - Bị cô lập dưới thời Hamas
Năm 2006, Hamas giành chiến thắng bất ngờ trong cuộc bầu cử quốc hội Palestine và sau đó giành toàn quyền kiểm soát Gaza, lật đổ các lực lượng trung thành với người kế nhiệm Arafat, Tổng thống Mahmoud Abbas.
Phần lớn cộng đồng quốc tế đã cắt viện trợ cho người Palestine ở các khu vực do Hamas kiểm soát vì họ coi Hamas là một tổ chức khủng bố.
Israel đã ngăn chặn hàng chục nghìn công nhân Palestine nhập cảnh vào nước này, cắt đứt một nguồn thu nhập quan trọng. Các cuộc không kích của Israel đã làm tê liệt nhà máy điện duy nhất của Gaza, gây mất điện trên diện rộng. Viện dẫn những lo ngại về an ninh, Israel và Ai Cập cũng áp đặt các hạn chế chặt chẽ hơn đối với việc di chuyển của người và hàng hóa qua các cửa khẩu Gaza.
Hamas đầy tham vọng có kế hoạch tái tập trung nền kinh tế của Gaza về phía đông, tránh xa Israel, vốn đã sụp đổ trước cả khi họ bắt đầu.
Xem Hamas là một mối đe dọa, nhà lãnh đạo được quân đội hậu thuẫn của Ai Cập Abdel Fattah al-Sisi, người lên nắm quyền vào năm 2014, đã đóng cửa biên giới với Gaza và cho nổ tung hầu hết các đường hầm. Một lần nữa bị cô lập, nền kinh tế của Gaza lại rơi vào tình trạng đảo ngược.
❖ Chu kỳ xung đột
Nền kinh tế Gaza liên tục bị ảnh hưởng trong vòng xoáy xung đột, tấn công và trả thù giữa Israel và các nhóm chiến binh Palestine. Trước năm 2023, một số cuộc giao tranh tồi tệ nhất xảy ra vào năm 2014, khi Hamas và các nhóm khác phóng tên lửa vào các thành phố trung tâm ở Israel. Israel đã tiến hành các cuộc không kích và pháo kích tàn phá các khu dân cư ở Gaza. Hơn 2.100 người Palestine đã thiệt mạng, chủ yếu là dân thường. Israel đưa ra con số người chết là 67 binh sĩ và 6 thường dân.
Trong khi Israel bị dẫn đến tin rằng họ đang kiềm chế Hamas mệt mỏi vì chiến tranh bằng cách cung cấp các khuyến khích kinh tế cho công nhân Gazan, các chiến binh của nhóm này đang được huấn luyện và huấn luyện trong bí mật.
❖ 2023 - Cuộc tấn công bất ngờ
Dưới đây là một số cột mốc quan trọng trong lịch sử gần đây của nó.
❖ 1948 - Chấm dứt sự cai trị của Anh
Khi chế độ thuộc địa của Anh chấm dứt ở Palestine vào cuối những năm 1940, bạo lực gia tăng giữa người Do Thái và người Ả Rập, lên đến đỉnh điểm là chiến tranh giữa Nhà nước Israel mới thành lập và các nước láng giềng Ả Rập vào tháng 5 năm 1948.
Hàng chục ngàn người Palestine đã đến tị nạn ở Gaza sau khi chạy trốn hoặc bị đuổi khỏi nhà của họ. Quân đội Ai Cập đã chiếm được một dải bờ biển hẹp dài 25 dặm (40 km), chạy từ Sinai đến ngay phía nam Ashkelon. Dòng người tị nạn khiến dân số Gaza tăng gấp ba lên khoảng 200.000
❖ Những năm 1950 & 1960 - Sự cai trị của quân đội Ai Cập
Ai Cập nắm giữ Dải Gaza trong hai thập kỷ dưới thời một thống đốc quân sự, cho phép người Palestine làm việc và học tập tại Ai Cập. Những "fedayeen" người Palestine có vũ trang, nhiều người trong số họ là người tị nạn, đã tiến hành các cuộc tấn công vào Israel và gây ra sự trả thù.
Liên Hợp Quốc đã thành lập một cơ quan tị nạn, UNRWA, hiện cung cấp dịch vụ cho 1,6 triệu người tị nạn Palestine đã đăng ký ở Gaza, cũng như cho người Palestine ở Jordan, Lebanon, Syria và Bờ Tây.
❖ 1967 - Chiến tranh và sự chiếm đóng quân sự của Israel
Israel chiếm được Dải Gaza trong cuộc chiến tranh Trung Đông năm 1967. Cuộc điều tra dân số của Israel năm đó cho thấy dân số Gaza là 394.000 người, ít nhất 60% trong số đó là người tị nạn.
Khi người Ai Cập ra đi, nhiều công nhân Gazan đã nhận việc làm trong các ngành nông nghiệp, xây dựng và dịch vụ bên trong Israel, nơi họ có thể dễ dàng tiếp cận vào thời điểm đó. Quân đội Israel tiếp tục quản lý lãnh thổ và bảo vệ các khu định cư mà Israel xây dựng trong những thập kỷ tiếp theo. Những điều này đã trở thành nguồn gốc khiến người Palestine ngày càng phẫn nộ.
❖ 1987 - Cuộc nổi dậy đầu tiên của người Palestine. Hamas thành lập
Hai mươi năm sau cuộc chiến năm 1967, người Palestine phát động cuộc nổi dậy intifada đầu tiên của họ. Nó bắt đầu vào tháng 12 năm 1987 sau một vụ tai nạn giao thông trong đó một chiếc xe tải của Israel đâm vào một chiếc xe chở công nhân Palestine ở trại tị nạn Jabalya ở Gaza, khiến 4 người thiệt mạng. Tiếp theo là các cuộc biểu tình ném đá, đình công và đóng cửa.
Nắm bắt tâm trạng tức giận, Tổ chức Anh em Hồi giáo có trụ sở tại Ai Cập đã thành lập một nhánh vũ trang của người Palestine, Hamas, với căn cứ quyền lực ở Gaza. Hamas, chuyên ủng hộ việc Israel phá hủy và khôi phục chế độ cai trị Hồi giáo ở nơi mà họ coi là Palestine bị chiếm đóng, đã trở thành đối thủ của đảng Fatah thế tục của Yasser Arafat vốn lãnh đạo Tổ chức Giải phóng Palestine.
❖ 1993 - Hiệp định Oslo và quyền bán tự trị của người Palestine
Israel và người Palestine đã ký một hiệp định hòa bình lịch sử vào năm 1993 dẫn đến việc thành lập Chính quyền Palestine. Theo thỏa thuận tạm thời, người Palestine lần đầu tiên được trao quyền kiểm soát hạn chế ở Gaza và Jericho ở Bờ Tây. Arafat trở về Gaza sau nhiều thập kỷ sống lưu vong.
Tiến trình Oslo đã mang lại cho Chính quyền Palestine mới thành lập một số quyền tự chủ và dự kiến trở thành nhà nước sau 5 năm. Nhưng điều đó chưa bao giờ xảy ra. Israel cáo buộc người Palestine từ bỏ các thỏa thuận an ninh và người Palestine tức giận trước việc Israel tiếp tục xây dựng các khu định cư.
Hamas và Hồi giáo Jihad đã thực hiện các vụ đánh bom nhằm cố gắng làm chệch hướng tiến trình hòa bình, khiến Israel áp đặt nhiều hạn chế hơn đối với việc di chuyển của người Palestine ra khỏi Gaza. Hamas cũng nhận thấy những lời chỉ trích ngày càng tăng của người Palestine về tham nhũng, gia đình trị và quản lý kinh tế yếu kém của giới thân cận Arafat.
❖ 2000 - Intifada thứ hai của người Palestine
Năm 2000, quan hệ giữa Israel và Palestine lại xuống mức thấp mới khi làn sóng intifada thứ hai của người Palestine nổ ra. Nó mở ra một thời kỳ đánh bom liều chết và tấn công bằng súng của người Palestine, cũng như các cuộc không kích, phá hủy, vùng cấm đi và lệnh giới nghiêm của Israel.
Một nạn nhân là Sân bay Quốc tế Gaza, một biểu tượng cho thấy hy vọng độc lập về kinh tế của người Palestine đã bị cản trở và là đường nối trực tiếp duy nhất của người Palestine với thế giới bên ngoài mà không do Israel hay Ai Cập kiểm soát. Khai trương vào năm 1998, Israel coi đây là mối đe dọa an ninh và đã phá hủy ăng-ten radar cũng như đường băng của nó vài tháng sau vụ tấn công ngày 11 tháng 9 năm 2001 vào Hoa Kỳ.
Một nạn nhân khác là ngành đánh cá ở Gaza, nguồn thu nhập của hàng chục nghìn người. Khu vực đánh bắt cá ở Gaza đã bị Israel thu hẹp, một hạn chế mà họ cho là cần thiết để ngăn chặn các tàu buôn lậu vũ khí.
❖2005 - Israel sơ tán các khu định cư ở Gaza
Vào tháng 8 năm 2005, Israel đã sơ tán tất cả quân đội và người định cư khỏi Gaza, nơi mà lúc đó đã được Israel rào chắn hoàn toàn với thế giới bên ngoài.
Người Palestine đã phá bỏ các tòa nhà và cơ sở hạ tầng bỏ hoang để lấy phế liệu. Việc dỡ bỏ các khu định cư đã dẫn đến sự tự do đi lại nhiều hơn trong Gaza và một "nền kinh tế đường hầm" bùng nổ khi các nhóm vũ trang, những kẻ buôn lậu và doanh nhân nhanh chóng đào nhiều đường hầm vào Ai Cập.
Nhưng việc rút quân cũng loại bỏ các nhà máy định cư, nhà kính và xưởng sản xuất đã từng tuyển dụng một số người Gaza.
❖ 2006 - Bị cô lập dưới thời Hamas
Năm 2006, Hamas giành chiến thắng bất ngờ trong cuộc bầu cử quốc hội Palestine và sau đó giành toàn quyền kiểm soát Gaza, lật đổ các lực lượng trung thành với người kế nhiệm Arafat, Tổng thống Mahmoud Abbas.
Phần lớn cộng đồng quốc tế đã cắt viện trợ cho người Palestine ở các khu vực do Hamas kiểm soát vì họ coi Hamas là một tổ chức khủng bố.
Israel đã ngăn chặn hàng chục nghìn công nhân Palestine nhập cảnh vào nước này, cắt đứt một nguồn thu nhập quan trọng. Các cuộc không kích của Israel đã làm tê liệt nhà máy điện duy nhất của Gaza, gây mất điện trên diện rộng. Viện dẫn những lo ngại về an ninh, Israel và Ai Cập cũng áp đặt các hạn chế chặt chẽ hơn đối với việc di chuyển của người và hàng hóa qua các cửa khẩu Gaza.
Hamas đầy tham vọng có kế hoạch tái tập trung nền kinh tế của Gaza về phía đông, tránh xa Israel, vốn đã sụp đổ trước cả khi họ bắt đầu.
Xem Hamas là một mối đe dọa, nhà lãnh đạo được quân đội hậu thuẫn của Ai Cập Abdel Fattah al-Sisi, người lên nắm quyền vào năm 2014, đã đóng cửa biên giới với Gaza và cho nổ tung hầu hết các đường hầm. Một lần nữa bị cô lập, nền kinh tế của Gaza lại rơi vào tình trạng đảo ngược.
❖ Chu kỳ xung đột
Nền kinh tế Gaza liên tục bị ảnh hưởng trong vòng xoáy xung đột, tấn công và trả thù giữa Israel và các nhóm chiến binh Palestine. Trước năm 2023, một số cuộc giao tranh tồi tệ nhất xảy ra vào năm 2014, khi Hamas và các nhóm khác phóng tên lửa vào các thành phố trung tâm ở Israel. Israel đã tiến hành các cuộc không kích và pháo kích tàn phá các khu dân cư ở Gaza. Hơn 2.100 người Palestine đã thiệt mạng, chủ yếu là dân thường. Israel đưa ra con số người chết là 67 binh sĩ và 6 thường dân.
Trong khi Israel bị dẫn đến tin rằng họ đang kiềm chế Hamas mệt mỏi vì chiến tranh bằng cách cung cấp các khuyến khích kinh tế cho công nhân Gazan, các chiến binh của nhóm này đang được huấn luyện và huấn luyện trong bí mật.
❖ 2023 - Cuộc tấn công bất ngờ
Vào ngày 7 tháng 10, các tay súng Hamas đã phát động một cuộc tấn công bất ngờ vào Israel, tàn phá các thị trấn, giết chết hàng trăm người và đưa hàng chục con tin trở về Gaza. |
Israel đã trả thù, tấn công Gaza bằng các cuộc không kích và san bằng toàn bộ các quận trong một số vụ đổ máu tồi tệ nhất trong 75 năm xung đột. |
↻
Trở lại Trang Trước
Cập nhập lần cuối cùng lúc 8:30h ngày 24 tháng 10 2023
Phạm Công Hiển
No comments:
Post a Comment